Rodziną lukarny jest Francja, gdzie już w okresie gotyku stosowano ten rodzaj doświetlania poddasza. W całej Europie popularna stała się w okresie Baroku, a w osiemnastym i dziewiętnastym wieku zdobiła niemal każdy dworek szlachecki budowany na ziemiach polskich. To okno umieszczone na dachu jest ciągle modne, a w modernistycznych aranżacjach wygląda rewelacyjnie.
Od funkcji praktycznych do estetyki
Początkowo zadaniem lukarny było doświetlenie poddasza. Z biegiem czasu do formy, do oprawy lukarny zaczęto przywiązywać więcej uwagi, aż znaczenie aranżacyjne znacznie przewyższyło użytkową funkcję lukarny. Dowodem na to jest dzisiaj fakt projektowania domów z lukarnami w czasach istnienia okien połaciowych, które znacznie lepiej oświetlają i są znacznie bardziej oszczędne jeśli chodzi o straty energii, a przy tym nie wymagają tworzenia dodatkowych konstrukcji w więźbie dachowej, które wymagane są dla lukarny.
W dawnych dworkach czy pałacach lukarn było wiele – mniejsze, symetrycznie ułożone po kilka na jednej stronie dachu czasem nawet dawały wrażenie przeładowania detalami architektonicznymi, których dworki i pałace mają zazwyczaj w nadmiarze. Współczesne domy mają zazwyczaj jedną lukarnę – umieszcza się ją głównie od strony południowej, charakteryzuje ją duże przeszklenie (czasem są to drzwi na balkon). Nowoczesne lukarny umieszcza się często nad wejściami do budynku. Ciekawym rozwiązaniem są lukarny narożne.
Planowanie budowy lukarny
O tym, czy w budynku będzie lukarna należy zadecydować na etapie tworzenia projektu. W konstrukcji więźby muszą być uwzględnione lukarna, a nawet można śmiało powiedzieć, że dość mocno komplikują tę konstrukcję. Zanim więc podejmiemy decyzję o ozdobieniu budynku kilkoma małymi lukarnami, warto wziąć pod uwagę problemy konstrukcyjne oraz straty ciepła, a jednocześnie mieć na uwadze fakt, że duża lukarna lepiej oświetli pomieszczenie, niż kilka małych. Małe lukarny nie powinny być w pokojach dzieci ani w gabinetach – w pomieszczeniach, które wymagają solidnego dopływu światła.
Lukarny są elementem ekskluzywnym również ze względu na swoją cenę. Okna połaciowe, to wydatek niemal znikomy w porównaniu z lukarnami.
Lukarny łukowe
Wspaniała ozdoba budynku, tak zwane wole oko. Wymaga użycia pokrycia dachowego dającego możliwość uzyskanie krzywizny – duże dachówki zakładkowe z ceramiki czy betonu nie nadają się. Doskonale sprawdza się w tej roli gont bitumiczny, który cechuje się znaczną elastycznością, więc doskonale kryje nietypowe konstrukcje.
Budowa tego rodzaju okna wymaga znacznej powierzchni dachu; należy pamiętać, że ze względu na nieprzyjemne zapachy lukarna nie może być zbudowana w pobliżu kominów, otworów wentylacyjnych czy odpowietrzenia instalacji kanalizacyjnej.